Porzeczki (Ribes spp.) to duża grupa krzewów drzewiastych, z których niektóre uprawia się ze względu na walory dekoracyjne, a inne ze względu na jadalne owoce. Jagody odmian jadalnych powszechnie można znaleźć na półkach sklepów spożywczych w Europie, choć w Stanach Zjednoczonych są to stosunkowo mało znane owoce.
Gatunek porzeczki
Porzeczki są blisko spokrewnione z agrestem, który należy do rodzaju Ribes, ale jest pozbawiony kolców i rodzi owoce, które nie są tak duże ani słodkie. Ogólnie porzeczki można zaliczyć do krzewów liściastych, żyjących w zimnym klimacie, choć wśród kilkudziesięciu gatunków istnieje kilka wyjątków.
Gatunki ozdobne
Najpopularniejsze porzeczki ozdobne, zwane porzeczkami kwitnącymi (Ribes sanguineum), to wyprostowane krzewy, zwykle dorastające do 3–4 metrów wysokości. Późną zimą pojawiają się na nich liczne kolorowe kępy kwiatów, gdy liście wyłaniają się z nagich gałęzi, a później pokrywają się jagodami, które są ulubionymi ptakami. Dostępne są odmiany kwitnące na różowo, czerwono i biało.
Istnieje kilka innych gatunków porzeczek czasami wykorzystywanych w nasadzeniach ozdobnych:
- Porzeczki alpejskie osiągają wysokość od czterech do sześciu stóp i są wykorzystywane głównie jako gatunki na żywopłoty na obszarach o wyjątkowo mroźnych zimach.
- Złote porzeczki dorastają od sześciu do ośmiu stóp wysokości i rodzą żółte kwiaty pachnące goździkami i wanilią.
- Porzeczki zimozielone dorastają do około dwóch stóp wysokości i są szeroko rozłożone; są jedynym gatunkiem, który rośnie w gorącym klimacie, gdzie zimy są łagodne.
Gatunki jadalne
Jagody wszystkich gatunków z rodzaju Ribes są technicznie jadalne (nie są trujące), ale niektóre uprawia się specjalnie ze względu na jadalne owoce. Wszystkie poniższe odmiany osiągają od trzech do pięciu stóp wysokości i szerokości.
| Czarne porzeczki mają ciemne jagody, które przez wielu są uważane za nabyty smak, gdy są surowe, chociaż są dość popularne do ciast i przetworów. |
|
| Czerwone porzeczkimają smaczniejszy smak niż ich ciemnokolorowi krewni, gdy są surowe i często są używane na świeżo w sałatkach, jogurcie lub spożywane na wynos. |
|
| Białe porzeczkito albinosowa odmiana czerwonej porzeczki, znana ze słodszego smaku i wyjątkowych półprzezroczystych jagód. |
|
W ogrodzie
Kwitnące porzeczki to najwyższej klasy krzew, który można wykorzystać jako centralny punkt w grządce z mniejszymi bylinami. Mają wdzięczną formę przypominającą wazon i zachowują atrakcyjny wygląd przez wszystkie cztery pory roku. Inne odmiany ozdobne nie są tak efektowne, ale często wykorzystuje się je w nasadzeniach dzikich zwierząt, rodzimych ogrodach lub tam, gdzie potrzebne są twarde krzewy.
Jadalne porzeczki sadzi się zazwyczaj na skraju ogrodu warzywnego, w rzędach z innymi krzewami jagodowymi, takimi jak jagody, jeżyny i maliny. Długie, cienkie gałęzie można łatwo ułożyć płasko przy ścianie, co jest popularną techniką umieszczania krzewów w małych przestrzeniach.
Potrzeby fizyczne
W naturze porzeczki należą do gatunków żyjących na skraju lasu, co oznacza, że dobrze radzą sobie w częściowym słońcu i bogatej glebie. Uprawa gleby kompostem przed sadzeniem jest szczególnie ważna w przypadku odmian jadalnych, chociaż porzeczki ozdobne są bardziej tolerancyjne dla warunków glebowych, o ile są dobrze przepuszczalne.
Porzeczki zimozielone i alpejskie są umiarkowanie tolerancyjne na suche gleby, ale pozostałe odmiany wymagają regularnej wilgoci – planuj dostarczanie wody raz w tygodniu, chyba że wystąpią ulewne deszcze.
Przycinanie
Porzeczki alpejskie i złote mają gęsty pokrój, dzięki czemu nadają się do przycinania jako formalny żywopłot. Kwitnące porzeczki można przycinać jesienią lub zimą, aby usunąć zbyt gęsty porost ze środka krzewów i zachować symetryczny kształt wazonu. Porzeczki zimozielone rosną jako wysoka roślina okrywowa i zazwyczaj nie są przycinane.
Jadalne porzeczki należy przycinać każdej zimy, aby utrzymać optymalną produkcję owoców, stosując następującą metodę:
- Usuń gałęzie rosnące w kierunku środka krzaka, aby zachować otwarty środek.
- Usuwaj co roku najstarsze 25 procent gałęzi (najgrubsze gałęzie).
- Przycinaj pozostałe gałęzie o około 25 procent każdego roku.
Szkodniki i inne problemy
Porzeczki rzadko mają poważne problemy ze szkodnikami owadzimi, ale są dość podatne na choroby. W szczególności na porzeczkach, zwłaszcza jadalnych, często występuje mączniak prawdziwy i inne patogeny grzybowe. Rozmnażają się one w wilgotnych warunkach, dlatego istotne jest zapewnienie roślinom dobrego drenażu i odpowiedniego przepływu powietrza. Silnie chore drewno należy przyciąć i zniszczyć, choć czasami w celu pomyślnej uprawy porzeczek konieczne jest rutynowe stosowanie środków grzybobójczych.
Inna poważna choroba porzeczek, która nie wpływa negatywnie na ich wzrost, ale ma niszczycielski wpływ na sosnę białą - nazywa się ją rdzą pęcherzową. Porzeczki są wektorem tego patogenu, który jest odpowiedzialny za śmierć milionów sosen w Ameryce Północnej. Z tego powodu ważne jest, aby nigdy nie sadzić porzeczek w odległości mniejszej niż 300 metrów od białej sosny.
Gratka dla ludzi i dzikiej przyrody
Bez względu na to, czy Twoim celem jest zbieranie owoców, czy po prostu cieszenie się pięknymi sadzonkami przydomowymi, porzeczki to grupa roślin, która ma wiele do zaoferowania. Istnieje wiele odmian, dlatego najlepiej skontaktować się z lokalną szkółką, aby uzyskać informacje na temat tych, które najlepiej radzą sobie w Twojej okolicy.
